I ei sak som gjeld fordeling av fiskekvotar, med verdiar på fleire
titals milliardar kroner, sender Nærings- og fiskeridepartementet eit av dei mottatte
høyringssvara ut på ny høyring.
Finansdepartementet si høyring om grunnrenteskatt
i havbruk har frist etter at skatten skal vera innført.
Forslag i ei svært
viktig høyring, frå Fiskeridirektoratet, om store innstrammingar i kor det skal
vera lov å fiska skal tre i kraft kort tid etter utløp av ein kort
høyringsfrist.
Døme 1: Nærings- og fiskeridepartementet
I fjor haust sendte Nærings- og fiskeridepartementet (NFD) ut ei omfattande,
og svært viktig høyring; «Høring om sentrale tema for ny kvotemelding».
Høyringa
gjaldt svært viktige spørsmål for fiskerinæringa. Mellom anna fordeling av fiskekvotar
med verdi på cirka femti milliardar kroner.
Fleire organisasjonar, inkludert Noreg sin største fiskeriorganisasjon
Norges Fiskarlag, bad om utsett frist. Departementet gav ikkje utsett svarfrist til nokon.
Norges Fiskarlag leverte høyringssvar tre veker etter fristen. Der
hadde Fiskarlaget forslag/ønske som ikkje var foreslått i høyringsnotatet.
Den 20. desember svara Nærings- og fiskeridirektoratet med å senda
forslaga på ny høyring. Altså høyring av høyringssvar. «Ny alternativ modell
for strukturgevinstfordeling». NFD la til ei rekke nye, og kompliserte,
problemstillingar. Høyringsfristen er 31. januar. Det vil si seks veker, inkludert
jul og nyttår.
Spørsmåla i høyringa er særs viktige for norsk fiskerinæring, og norske
fiskarar.
- Uheldig praksis
Praksisen, og korte fristar, er såleis uheldig. I tillegg er januar ein
månad der biologiske tilhøve gjer at fisken er lettast å fiska. Dei fleste
fiskarane er difor opptatt med viktige fiskeri.
Eit av dei viktigaste spørsmåla i høyringa er kva som skal skje med
strukturkvotar når strukturperioden går ut.
Om du ikkje veit kva strukturkvotar
er, så er du ikkje aleine. Dette er ukjent for dei fleste utanfor
fiskerinæringa, inkludert mange politikarar. Kort fortalt er det eit grunnprinsipp
at eit fiskefartøy berre har lov til å fiska sine eigne kvotar. Slike kvotar
blir ofte kalla «grunnkvotar.» Grunnkvotar er tidsuavgrensa. Omsynet bak dette
prinsippet er mellom anna å unngå utleige av fiskekvotar.
På grunn av stor overkapasitet, dårleg lønsemd, og stor statsstøtte
blei det for nokre tiår sidan lov å kjøpa grunnkvotar frå andre fartøy, og
plassera fleire kvotar på same fartøy.
Flytta grunnkvote gjekk over til å bli «strukturkvote».
Den største skilnaden er at strukturkvotar er tidsavgrensa til 20 eller 25 år.
Resultatet er færre fiskebåtar, færre fiskarar, større fangstar per båt og per
fiskar, og ei lønsam fiskerinæring utan statsstøtte. I dag er cirka førti prosent av
norske fiskekvotar strukturkvotar. Årleg fangstverdi fiska på desse kvotane er
milliardbeløp.
Kva skjer med strukturkvotar som går ut på dato?
Det store spørsmålet er kva som skal skje med strukturkvotar som går ut
på dato? Altså at kvoteeigarane ikkje lengre har lov til å fiska på desse
kvotane. Dei første strukturkvotane går ut i 2027. Samla verdi av
strukturkvotane er cirka 50 milliardar, ifølje Fiskeribladet.
Fiskerinæringa er samstemte i at strukturkvotane skal gå tilbake til
fiskarane, men det er delte meiningar om korleis kaka skal fordelast. Somme
meiner at strukturkvotane skal gå tilbake til grunnkvotane. Altså at kvar
grunnkvote får fiska ein noko større del av totalkvoten enn før.
Andre meiner
at strukturkvotane skal gå tilbake til både grunn- og strukturkvotane. Altså at
begge desse kvotetypane får fiska noko større del av totalkvoten enn før.
Valet har ikkje berre økonomiske konsekvensar, men har òg verknadar for
talet på fiskarar, fiskebåtar, og for aktivitet og busetnad langs kysten.
Det som er spesielt med denne høyringa, er at departementet vel å senda nye forslag,
mottatt i eit av høyringssvara, ut på ny høyring.
NFD nyttar òg høvet til å ta med nye spørsmål i høyringa. Viktige spørsmål
som diverre ikkje er konsekvensutgreidd.
Døme II, Fiskeridirektoratet
Den 7. desember sendte Fiskeridirektoratet ut «høring om kysttorsk og
havdeling i fisket etter torsk nord for 62°N.»
Direktoratet tek sikte på at
deler av høyringa skal tre i kraft i løpet av første halvdel av februar i år.
Denne delen av høyringa har frist 16. januar. Altså knappe seks veker,
inkludert jul og nyttår, Etter protestar blei høyringsfristen utsett til 31.
januar.
Kort fortalt blir det foreslått å forby større båtar å fiska i
tradisjonelle fiskefelt i fjordar og nær kysten. Dette av omsyn til mindre
fiskebåtar, og stammen av kysttorsk.
Mange meiner dette er alvorleg. Ikkje
berre for dei større båtane som blir jaga til havs, men òg for fiskemottak som
risikerer å ikkje få tilstrekkeleg råstoff. I så fall vil dei minste båtane,
som ikkje kan gå langt for å levera fisken sin, mista lokale kjøparar til
fisken. I ytste konsekvens kan forslaget medføra at reiarlag, og fiskemottak,
går konkurs.
Konsekvensane kunne gjerne vore betre utgreidd.
Døme III, Finansdepartementet
I haust lanserte finansministeren at det skal innførast grunnrenteskatt
på havbruk. Finansdepartementet si høyring, om innføring av grunnrenteskatt for
havbruk, har høyringsfrist etter at skatten er innført. Regelrådet meiner «at
dette er en uheldig bruk av høringsinstituttet.» Regelrådet konkluderer òg med
at «Utredningen har svakheter».
I NRK 4. januar uttalar leiar av Regelrådet, Sandra Riise, at ho aldri
har opplevd at reglar trer i kraft før høyringsfristen er ute. Regelrådet
meiner at det er uheldig høyringspraksis. «Ein skal altså få vite og kjenne til
kva som er kome inn av høyringssvar, ifølge Riise. – Det er det vanlege å gjere
før myndigheitene tar ei endeleg avgjerd.»
Korte fristar gjer sjølvsagt at det blir færre og mindre grundige
høyringssvar. Høyringsinstansar spør seg òg om det er noko vits i å levera
høyringssvar.
Korte høyringsfristar kan òg vera brot på utgreiingsinstruksen.
- Hastar ikkje
I høyringane i døme I og II hastar det ikkje med å endra regelverket.
Det er såleis ikkje gode grunnar for å ikkje konsekvensutgreia verknadane av
forslaga.
Manglande konsekvensutgreiingar er diverre ikkje noko nytt. Tidlegare
har Riksrevisjonen gitt fiskerimyndigheitene kritikk for at forslag ikkje er
godt nok konsekvensutgreidd.
Ved å gjennomføra forslag før høyringsfristen er gått ut mistar lovgjevar
tilbakemeldingane frå høyringsinstansane. Dette, og korte høyringsfristar, manglande
konsekvensutgreiingar, og inntrykk av at ting er avgjort før høyringar, gjer kanskje
at lovgjevar mistar truverd òg?
